"Σκέψεις επί χάρτου"

Διαβάζοντας το βιβλίο του μήνα Δεκεμβρίου 2017   

«Έτερος Εχθρός» της Ελισάβετ Χρονοπούλου, εκδ. Πόλις

Μοιάζουν μακρινά, περασμένα τα όσα διηγείται η Χρονοπούλου, μα «ανεπαισθήτως» πάντα ζωντανά. Ο φόβος, ο έτερος εχθρός, είναι οιωνεί παρών τόσο στις σελίδες του «κατοχικού» της ημερολογίου όσο και στις μέρες μας. 

Οι ιστορίες της, δεν είναι ιστορίες υμνητικές της αντίστασης, του αγώνα κατά των Γερμανών ή Ιταλών, είναι κομμάτια μιας καθημερινότητας, ανθρώπων της διπλανής πόρτας όπως η γιαγιά-Ματίνα, η Φιλίτσα, ο θείος Απόστολος, η Αντριάνα, ο Γερμανός Ότο. Πολλές απ' αυτές τις πτυχές δίνονται μέσα από τα μάτια των παιδιών που δεν μπόρεσαν να ζήσουν την παιδική τους ηλικία, με την αθωότητα μιας παιδικής ψυχής που δεν έμαθε ποτέ πιάνο. 

Το δραματικό, το τραγικό εδώ δεν έχουν επικές διαστάσεις, όμως σε διαπερνούν υποδόρια σαν ηλεκτρικό ρεύμα, όταν ο λιμός στην Αθήνα του '42 «επέφερε την φυσικήν φθοράν, την εκμηδένιση του σώματος, ο έτερος όμως εχθρός επέφερε την ψυχικήν αποκαρδίωσιν, την ηθικήν εκμηδένισιν. Ο εχθρός εις το οποίον αναφέρομαι είναι ο φόβος. Ο φόβος ο ατελεύτητος, ο διαρκής, ο εγκατεστημένος εις τας ψυχάς» γράφει ο ηλικιωμένος δικηγόρος στο διήγημα «εν έτει 1942», από τις πιο συγκλονιστικές στιγμές της Χρονοπούλου. 

Έχεις την αίσθηση ότι είσαι μέροςκαι εσύ εκείνης της ζοφερής, σκοτεινής πραγματικότητας, η οποία είναι ζώσα, απτή μέσα από τη γραφή της Χρονοπούλου. Είναι ψηφίδες ζωής του '41, '42 που φαίνεται να έζησε πραγματικά και ανασυνθέτει εν είδει ημερολογίου. 

Ανατριχιατικά ενδιαφέρον το διήγημα της «Λεβίδου 3, Κολωνάκι» όπου μέσα από την διαλογή των ρούχων των εκτελεσμένων έρχεται και η μυρωδιά ενός αποτρόπαιου παρελθόντος, που ένα σημείωμα, ένα αντικείμενο αποκτούν τεράστιες διαστάσεις. 

Η σκηνοθετική ματιά, η κινηματογραφική διάσταση επιτείνουν τη σύλληψη του εχθρικού, του ανοίκειου. 

Η πείνα, η εξαθλίωση, η απώλεια αγαπημένων προσώπων δε περιγράφονται λεπτομερειακά όπως θα περίμενε κανείς, αλλά μέσα από την καθημερινή, απλη ζωή, όπου εκείνο που προέχει είναι η επιβίωση, όπου η αδελφή «ξεχνά» τον αδελφό της που πεινάει, όπου η αρρώστια της γιαγιάς δίνει ένα μερίδιο φαγητού ακόμη. 

Η αφηγηματική της ύλη εμπλουτίζεται εντυπωσιακά από μυθιστορήματα όπως του Μ. Ελευθερίου, του Άγγελου Τερζάκη, από αφιερώματα, ημερολόγια στην Κατοχή και στο λιμό. 

Τα μόλις 10 διηγήματα είναι καίρια, δυνατά γραμμένα από έναν άνθρωπο που ξέρει να τιθασεύει και να αναδεικνύει το σημαντικό μέσα σε επουσιώση και επιφανειακά απλά. 

Ελένη Κραββαρίτου - μέλος της Λέσχης Βιβλίου Λαμίας